Basoan bizitza bor-bor dago; edozein unetan ikusiz gero ere, eguneko edozein momentutan eta edozein urtarotan, loreen kolorea, soinuak, animalien joan-etorriak ... beti desberdinak izango dira.

Hainbat espezietako zuhaitzak ez ezik, beste landare-mota batzuk ere badaude basoan, hala nola sasiak eta belarkiak. Bi azken horiek oihanpea delakoa sortzen dute. Gainera, ekosistema hori osatzen, landareei esker animalia-aniztasun handia aurki dezakegu: intsektu txikiak nahiz hegazti handiak, baita tamaina handi eta txikiko ugaztunak ere. Horiek guztiek izaera bereiziz janzten dute basoa.

Jakin behar dugu basoek eginkizun garrantzitsua betetzen dutela, nahiz eta batzuetan ez den horren erraza antzematea. Adibidez, mendi-magaletan lurzorua galtzea ekiditen dute eta mantenugaiei eta uraren zikloari eusten diote mantentzen dute.

Zuhaitzen erroak gogor finkatzen dira lurzoruan; hala, eutsi egiten diote eta euriteetatik eta haizeteetatik babesten dute. Malda handietako eta ibai-ertzetako basoek babestu egiten gaituzte; eginkizun hori begi-bistakoa ez bada ere, gure bizitza-asegurua da.

Horretaz gain, basoek, sustrai luzeen bidez, mantenugai asko xurgatzen dituzte lurraren sakoneratik, hala nola nitrogenoa eta fosforoa. Horri esker, mantenugaiak errazago hartu eta hosto, adar eta enborraren egitura osatzen dute: biomasa deritzona, alegia. Hostoak, adarrak eta enbor zaharrak erortzen direnean, mantenugaien zati bat lurzorura itzuli eta materia organikoa metatzen da; apurka-apurka usteldu eta geroago berriro ere xurgatuko dute landareek. Horri esker eusten zaio mantenugaien eta basoko bizitzaren zikloari. Lurzoruari begiratuz gero, animalia txiki ugari ikusiko ditugu, baina badira ikusten ez ditugun beste asko ere, birziklatze-lanean. Ziklo hori etenez gero, basoak arazo latza izango luke, mantenugaiak agortu egingo lirateke eta.

Gure gizarteko arazo askori irtenbidea bilatzeko ekosistema naturalei, adibidez basoari, erreparatu beharko genieke. Joka dezagun naturaren zikloak bezala!

Basoek badute eginkizun gehiago, baina: planetaren uraren zikloa erregulatzen eginkizun garrantzitsua betetzen dute. Landareak transpiratzen duten ura tanta txikietan pilatzen da hodeiak sortuz; haizeak hodeiak eramaten ditu, eta hozten direnean, beste inguru batzuetan euria egin eta lurzorua bustitzen dute. Horixe da uraren zikloari basoek egiten dioten ekarpen handiena. Zer gertatuko litzateke masa berde horrek guztiak transpiratuko ez balu? Eurien erritmoa eta kopurua aldatu egingo litzatekeela eta zaila izango litzatekeela hori berreskuratzea.

Baina basoa ez da argazki mugiezina; dinamikoa da, nahiz eta astiro-astiro aldatu: ez da erraza belaunaldi bakar batean harizti edo pagadi baten aldaketa igartzea. Zuhaitz zaharrak hiltzen direnean ikus dezakegu denboran zehar ekosistema nola aldatzen den: haien ordez beste berri batzuk sortuko dira hazietatik...

Muskilek, hain zuzen, lurzorutik eskuratuko dituzte hazteko behar dituzten mantenugaiak.

Baso-paisaia garrantzitsua izan da gizateriaren historian, eta gaur egun ere bizitza garatzeko ezinbesteko gunea da. Ezagutu eta zain dezagun basoek dakarkiguten aberastasun natural hori, eta geure ongizatea hobetzen lagunduko dugu..

Miren Onaindia
Euskal Herriko Unibertsitateko Ekologiako Katedraduna